Tam cúc là một trò chơi bài lá dân gian hấp dẫn và phổ biến, được nhiều người ở miền Bắc Việt Nam yêu thích và tham gia. Tam cúc có luật chơi khá đơn giản, phù hợp với tầng lớp bình dân và nhiều tầng lớp khác. Tam cúc không chỉ là trò chơi giải trí, rỗi rãi mà còn là trò chơi không thể thiếu trong các ngày lễ, Tết, đặc biệt là khi đợi nồi bánh chưng chín. Tam cúc thường được chơi bởi phụ nữ vì số bài ít, còn nam giới thì chơi Tổ tôm nhiều hơn. Tam cúc có sự tương đồng với các trò chơi Chēmǎbāo, Zhìhǔ, và Giog.
Bộ bài Tam cúc
Bộ bài Tam Cúc gồm 32 lá bài, có hai màu là đỏ và đen. Mỗi màu gồm các quân sau: Tướng (將 có hình vị tướng ngồi ghế có cờ cắm sau lưng), Sĩ (士 có hình vị quan đội mũ cánh chuồn có một em bé đứng khoanh tay ở phía sau), Tượng (象 có hình con voi ), Xe (車 có hình cỗ xe với ba khối màu đỏ, xanh, vàng), Pháo (砲 có hình khẩu pháo ), Mã (馬 có hình con ngựa ), Tốt (卒 có hình người lính cầm giáo ). Trong một màu thì chỉ có Tướng là 1 quân, Tốt là 5 quân, các quân khác đều là 2 quân. Quân Tướng của màu đỏ được gọi là “tướng ông”. Quân Tướng của màu đen được gọi là “tướng bà”. Quân Sĩ của màu đỏ được gọi là Sĩ điều, quân Tượng của màu đỏ được gọi là Tượng/Tịnh hồng, quân Tượng của màu đen được gọi là Tượng/Tịnh thâm. Các quân khác đều gọi theo tên kèm màu sắc. Chữ Hán trên quân bài giống các quân cờ phía đen trong cờ tướng . Lá bài làm bằng bìa mỏng, hình chữ nhật dài và hẹp có nền màu trắng, ở trên có ghi các tên bài bằng chữ Hán màu đen (quân đỏ có dấu son màu đỏ) và có hình minh họa. Mặt sau thì giống hệt nhau cho cả 32 lá bài.
Tham khảo:
Cách xếp bài Tam cúc
Bộ bài Tam Cúc được xếp từ cao xuống thấp như sau: Tướng > Sĩ > Tượng > Xe > Pháo > Mã > Tốt. Các quân bài cùng tên thì giá trị quân đỏ lớn hơn quân đen. Như vậy: Quân bài lớn nhất trong bộ bài tam cúc là quân tướng ông (tướng đỏ). Quân bài nhỏ nhất trong bộ bài tam cúc là quân tốt đen. Quân tượng thâm (tượng đen) lớn hơn quân pháo đỏ. Các bộ quân kết hợp trong bài gồm:
– Bộ đôi: Hai quân bài cùng màu, cùng tên như đôi Sĩ điều, đôi Pháo đen… (giống trong tú lơ khơ).
– Bộ ba: Ba quân Tướng-Sĩ-Tượng, Xe-Pháo-Mã cùng màu (tương tự như Sảnh trong tú lơ khơ). Nhưng Sĩ-Tượng-Xe, Tượng-Xe-Pháo, Pháo-Mã-Tốt thì không phải là một bộ ba.
– Tứ tử (hay tứ quý): Bốn quân Tốt cùng màu (tương tự như tú lơ khơ).
– Ngũ tử (hay ngũ quý): Năm quân Tốt cùng màu.
Cách chơi Tam cúc
Tam Cúc có thể được chơi 4 người, 3 người hoặc 2 người. Nhưng nếu chơi ba người thì phải bỏ đi một con Tốt đỏ và một con Tốt đen hoặc bỏ đi 5 quân: Tướng ông, tướng bà, 1 sĩ điều, 1 tốt đỏ và 1 tốt đen. Ban đầu, một người sẽ trộn bài và một người bắt cái. Cái sẽ được tính bằng cách đếm theo chiều tay phải của người bắt cái và đọc lần lượt từ Tướng->Sĩ->Tượng->Xe->Pháo->Mã->Tốt. Người nào gọi trúng quân bài được rút ra sẽ làm cái. Người làm cái sẽ chia bài cho các người chơi khác và đi trước. Mỗi người chơi sẽ có 8 lá bài. Người làm cái sẽ đánh ra một lá hoặc một bộ bài và nói số lá hoặc số bộ. Các người chơi khác sẽ phải theo số lá hoặc số bộ đã được nói và úp bài xuống. Khi tất cả các người chơi đã úp bài xuống, từ người làm cái sẽ lật bài lên và so sánh. Người có lá hoặc bộ bài lớn nhất sẽ thắng vòng đó và được làm cái tiếp theo. Quá trình này tiếp tục cho đến khi hết bài.
Kết luận
Tam cúc là một trò chơi bài lá dân gian hấp dẫn và phổ biến, được nhiều người ở miền Bắc Việt Nam yêu thích và tham gia. Tam cúc có luật chơi khá đơn giản, phù hợp với tầng lớp bình dân và nhiều tầng lớp khác. Tam cúc không chỉ là trò chơi giải trí, rỗi rãi mà còn là trò chơi không thể thiếu trong các ngày lễ, Tết, đặc biệt là khi đợi nồi bánh chưng chín. Tam cúc thường được chơi bởi phụ nữ vì số bài ít, còn nam giới thì chơi Tổ tôm nhiều hơn. Tam cúc có sự tương đồng với các trò chơi Chēmǎbāo, Zhìhǔ, và Giog.
